چاله
چاله به معنای فرورفتگی کوچک در زمین است.
چاه آب
چاه آب گودالی است که انسان برای رسیدن به آب در زمین حفر می‌کند. چاههای آبی آب خود را از سفره‌های زیرزمینی تهیه می‌کنند.
خصوصیات
چاه خوب چاهیست که مقدار آب مورد نظر به مدتی نامحدود در ازاء حداقل هزینه از آن پمپاژ می‌گردد. برای نیل به چنین خواسته‌ای لازم است که مشخصان هیدرولیکی آکویفرو کار آئی هیدرولیکی از طریق تست‌های پمپاژ مورد محاسبه قرار گیرد. برای شناخت بیشتر از سفره‌های آب زیرزمینی می‌توان با حفر چاههای مته‌ای و اندازه گیری سطح آب این چاههادر هر ماه (رتینگ) یک نگاه موقت از وضعیت سفره آب زیرزمینی ایجاد کرده تا از اطلاعات آن برای محاسبه دیگر پارامترهای آبی استفاده نمود.
مادرچاه
مادر چاه به اولین چاه قنات یعنی دورترین چاه از مظهر قنات مادر چاه گفته می‌شود.قسمت انتهایی قنات، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، مادر چاه قنات قرار گرفته‌است.جهت احداث قنات در پای کوه‌ها و در دامنه‌های باشیب مناسب معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده و مادر چاه، ختم می‌شود. در ابتدای کار دهانه قنات یا هرنج که خشک است و پس از آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها، که این‌ها هم خشک هستند و در امتداد هم با فاصله‌های تقریبا مساوی حفر می‌شوند، به این قسمت‌ها در اصطلاح قسمت خشک کار قنات گفته می‌شود. پس از این مراحل کار به سمت بالادست که همان قسمت‌های آبده قنات می‌باشند ادامه پیدا می‌کند.
عمق چاه‌ها از مادر چاه تا مظهر قنات به تناسب شیب زمین کم شده تا جایی که در مظهر قنات این ارتفاع به صفر می‌رسد. عمیق‌ترین مادر چاه قناتهای ایران مربوط به قنات قصبه است که حدود ۳۵۰ متر عمق دارد.
قنات
کاریز یا قنات یا کهریز به راهی که در زیر زمین کنده شده تا آب از آن جریان یابد می‌گویند. کاریز کانالی است در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته چاه هایی که از «مادر چاه» سرچشمه می‌گیردبه منظورهدایت آب به سطح زمین و مدیریّت آب برای کشاورزی و سایر مصارف. این کانال ممکن است تا رسیدن به سطح زمین هزارها متر به طول بیانجامد و سرانجام آب این کاریزها برای شرب و کشت و کار روی زمین می‌آیند که به این محل دهنه کاریز یا سر قنات می گویند.
پیشینه
طولانی‌ترین کاریز جهان و عمیق‌ترین مادر چاه در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ کندن آن به دورهٔ هخامنشی و یا قبل از آن می‌رسد. ایرانیان باستان در چندین هزار سال قبل دست به این ابتکار جدید زده و آن را کاریز یا کهریز نام نهادند. با این اختراع که در نوع خود در جهان تا کنون بی‌نظیر بوده‌است، می‌توان مقدار قابل توجهی از آب‌های زیرزمینی را جمع‌آوری کرد و به سطح زمین رساند، که همانند چشمه‌های طبیعی، آب آن در تمام طول سال بدون هیچ ابزار کمکی از درون زمین به سطح زمین جاری می گردد تا زراعت و سرسبزی و باغ های میوه را به همراه آورد. کاریز که توسط کندی کاران مقنیان ایرانی اختراع شده، هزاران سال قدمت دارد. این حرفه به همراه خود ساعت آبی و آسیاب آبی را نیز به همراه آورده است قدمت بسیاری از کاریزهای ایران، از پنج-شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد. با وجود این که چندبن هزار سال از اختراع آن می‌گذرد، با این وجود هنوز هم این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی رکن اصلی کشت و زرع در نواحی خشک است. این اختراع که امروزه شهرت جهانی پیدا کرده، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال یافته و مورد استفادهٔ مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته‌است. البته گوبلو معتقد است که کاریز، ابتدا یک فن ویژه آبیاری نبوده، بلکه به طور کامل از تکنیک معدن نشأت گرفته و منظور از احداث آن جمع‌آوری آب‌های زیرزمینی مزاحم (هرزه آب‌ها) به هنگام حفر معادن بوده‌است!؛؛. اگرچه در گسترهٔ فرهنگی ایران، از معادن «مس» و احتمالاً «روی» موجود در کوه‌های زاگرس، در هزارهٔ دوم قبل از میلاد مسیح بهره‌برداری شده‌است اما این نظر گوبلوچندان علمی بنظر نمی آیدو با مطالعات میدانی ما در مورد قناتهای ایران همخوانی ندارد.
مشخصات کاریز
کاریز، از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک کانال طولی شیب دار زیرزمینی تشکیل شده و چندین چاه عمودی که کانال زیر زمینی سرانجام به سطح زمین مرتبط می‌سازد، چاه‌ها- که به آنها در موقع حفر، میله هم گفته می‌شود- علاوه بر کاربرد برای انتقال مواد حفاری شده به روی زمین، عمل تهویه کانال زیرزمینی را نیز انجام می‌دهند و راه ارتباطی برای لای‌روبی، تعمیر و بازدید از داخل کاریز نیز به شمار می‌روند.به محل خروج آب قنات مظهر نیز می‌گویند.
آغاز کاریز
آغاز کاریز همان دهانه کاریز است که «مظهر کاریز» نیز نامیده می‌شود. مظهر کاریز جایی است که آب از دل کاریز بیرون می‌آید و ظاهر می‌شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی کاریز، «پیشکار کاریز» نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، چاه مادر کاریز قرار گرفته‌است. قسمت‌هایی از کاریز که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید «خشکه کار» و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت «آبده کاریز» نامیده می‌شوند.
کندن کاریز
کندن کاریز معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده چاه مادر، ختم می‌شود. بنابراین، اول دهانه کاریز یا هرنج که خشک است و بعداز آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها -که این‌ها هم خشک است و آب ندارند و به اصطلاح قسمت خشک کار کاریز نامیده می‌شوند، حفر می‌شوند. بعد کار به طرف قسمت بالادست که همان قسمت‌های آبده و بیشتر آبده زمین می‌باشند، ادامه پیدا می‌کند.
قنات قصبه
قنات قصبه بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات جهان مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در گناباد واقع شده است.
قنات قصبهٔ گناباد که از شاهکارهای آبی جهان است، از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شده‌است و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و مظهر کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر (کوی شرقی) قرار دارد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آبدهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیه‌است.
ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را ۴ فرسنگ ذکر کرده‌است. رشتهٔ اصلی قصبه که ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد، در امتداد درهٔ پرآب خانیک حفر شده‌است.
قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانهٔ چاههای این رشته حاکی از این است که رشتهٔ قصبه واقع در کانال اولیهٔ اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته‌های دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شده‌است. اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره‌ای ترغیب کرد که طی آن در فاصله ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال‌ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
قنات قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قنات قصبهٔ شهر گناباد به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکان‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
مظهر قنات
مظهر قنات به آغاز قنات یا دهانه قنات، گفته می‌شود. مظهر قنات جایی است که آب از دل قنات بیرون می‌آید و ظاهر می‌شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی قنات، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، مادر چاه قنات قرار گرفته‌است. قسمت‌هایی از قنات که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید «خشکه کار» و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت «آبده قنات» نامیده می‌شود.
جهت احداث قنات در پای کوه‌ها و در دامنه‌های باشیب مناسب معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده و مادر چاه، ختم می‌شود. در ابتدای کار دهانه قنات یا هرنج که خشک است و پس از آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها، که این‌ها هم خشک هستند و در امتداد هم با فاصله‌های تقریبا مساوی حفر می‌شوند، به این قسمت‌ها در اصطلاح قسمت «خشکه کار» قنات گفته می‌شود. پس از این مراحل کار در سمت بالادست که همان قسمت‌های آبده قنات می‌باشند ادامه پیدا می‌کند.
به آن آب نما هم گفته می شود.
میله چاه
میله چاه استوانه‌ای است که طول این میله بر حسب زمینی که در آن چاه حفر می‌گردد متفاوت است. برای چاه آب قطر تقریبی آن ۹۰ سانتیمتر است.
مشخصات
حفر میله باید تا رسیدن به رگه‌های آبکش خاک ادامه پیدا کند زیرا اگر حفر میله چاه مثلا در رگه‌ای از خاک رس متوقف گردد بعلت غیرقابل نفوذ بودن آن رگه چاه بسرعت پر شده و غیرقابل استفاده می‌گردد. رگه‌های ماسة که در آن قلوه‌سنگهای درشت داشته و فاقد مواد چسبنده باشد بهترین رگه آبکش می‌باشد.
عمق
عمق میله چاه نباید از ۱۲ متر کمتر باشد. البته بدون محاسبه ارتفاع انباره و در ساختمانهای بلند و سنگین محل حفر چاه و عمق میله و امتداد کانالهای انباره باید حتماً با نظر مهندس محاسب انجام شود زیرا چنانچه عمق میله باندازه کافی نباشد ممکن است در موقع عبور کانالهای انباره از زیر پی‌های نقطه‌ای در اثر قطع گردیدن تنشهای پخش شده از پی که در اثر وزن ساختمان بوجود می‌آید پی‌ها نشستهای عمده و غیرقابل پیش‌بینی نموده و موجب تخریب ساختمان گردد.
حفر
میله چاه باید کاملاً عمودی حفر گردد چنانچه در موقع حفر به قطعات بزرگ سنگی برخورد نمودیم بهتر است که یا محل چاه را تغییر دارد و یا با وسائلی مانند دینامیت و غیره سنگ را سوراخ نموده و به حفاری ادامه دهیم. در هر حال نباید میله چاه را از خط مستقیم منحرف نموده در موقع میله‌کنی اگر خاک محل ریزشی باشد باید از کول و یا امکانات دیگر استفاده نمود.
چاه نفت
چاه نفت به اقدام حفاری زمین جهت اکتشاف و استخراج نفت خام گفته می‌شود. در اغلب چاههای نفت علاوه بر نفت خام، آب شور و گاز طبیعی نیز یافت می‌شود. اولین چاه نفت جهان در سال ۳۴۷ میلادی در چین حفر شد. چینی‌ها برای حفاری از چوب بامبو استفاده کردند. این چاه ۲۴۰ متر عمق داشت. تقریباً در تمام چاههای نفت می‌توان مقداری گاز طبیعی را یافت نمود ولی در بعضی چاههای گاز اثری از نفت وجود ندارد. اکتشاف و استخراج از چاههای نفت طی ۵ مرحله انجام می‌پذیرد:
نقشه‌برداری و شناسایی مخازن با صرفه اقتصادی
حفاری سنگ‌های پوششی بالای مخزن
مهار و کنترل مخزن هیدروکربنی
بهره‌برداری و برداشت از مخزن
ته‌کشیدن نفت و گاز مخزن و اتمام عملیات تولید
گل حفاری
گل حفاری مخلوطی از آب و رس که برای حمل مواد حفر شده در سیستم‌های حفاری به سطح زمین از آن استفاده می‌گردد.
دکل حفاری
دکل حفاری (به انگلیسی: Drilling Rig) دستگاهی (ماشینی) است که که در زمین حفره ایجاد می‌کند. دکل‌های حفاری می‌توانند سازه‌های بزرگ و ساختمان‌ها و تاسیساتی باشند که برای حفاری چاههای آب، چاههای نفت یا چاههای استخراج گاز طبیعی به کار می‌روند و یا می‌توانند آنقدر کوچک باشند که توسط یک نفر جا به جا شوند که در این حالت چال‌زن (دریل) نامیده می‌شوند. آنها از ذخیرهٔ کانسارهای زیرزمینی نمونه‌گیری می‌کنند، سنگ، حاک و مشخصات فیزیکی آب‌های زیرزمینی را آزمایش می‌کنند و همچنین می‌توانند برای نصب ساختارهای زیرمینی مانند تاسیسات زیرزمینی، دستگاه‌های اندازه‌گیری، تونل‌ها یا چاه‌ها به کار روند. دکل‌های حفاری می‌توانند تجهزات سیاری باشند که روی کامیون‌ها یا واگن‌ها نصب شوند یا ساختارهای ثابت روی زمین یا دریا باشند (مانند سکوی نفت که معمولاً 'دکل حفاری فراساحل' نامیده می‌شود، حتی وقتی شامل دکل حفاری نباشد.). بنا بر این عبارت 'دکل' به طور کلی به مجموعه‌ای از تجهیزات که به سطح پوسته قاره زمین نفوذ می‌کند اشاره دارد.
لوله جداری
لوله جداری (به انگلیسی: casing) به لوله‌ای در مهندسی حفاری گفته می‌شود که با آن ستون چاه از محیط مخزن جداسازی می‌شود. در این عملیات لوله‌ای که معمولا جنس آن از فلز‌های مقاوم در برابر خوردگی می‌باشد به درون چاه رانده شده. طی این فرایند پس از حفاری به مقدار قابل توجه باید این عمل انجام گیرد تا در ادامه حفاری از ریزش دیواره چاه جلوگیری بعمل آید. در طی عملیات حفاری معمولا ۴ یا ۵ مرتبه لوله جداری گذاری می‌شود. قطر لوله جداری اول که به لوله هادی معروف است و از روی زمین شروع شده و طولی برابر با ۵ متر دارد معمولا ۴۰ تا ۴۳ اینچ بوده و آخرین لوله جداری که به لوله آستری معروف بوده ۷ تا ۹ اینچ قطر دارد. و ساختار به این صورت می‌باشد که در عملیات قرار دادن لوله جداری در هر مرحله باید تمام ستون چاه را پوشانده و لوله جداری قبلی را نیز پوشش داده. لوله جداری‌های بعد از لوله جداری اول در اندازه‌های ۱۳ متری بوده که به هم پیچ می‌شوند و به عنوان یک لوله جداری واحد به درون چاه فرستاده می‌شوند.
پس از قرار دادن لوله جداری در ستون چاه باید مابین آن و دیوارهٔ چاه سیمانکاری شده تا لوله جداری در جای خود محکم شده تا ادامهٔ حفاری با اطمینان ادامه یابد.
دلایل استفاده از لوله جداری
جلوگیری از ریزش دیوارهٔ چاه
جدا سازی طبقات مختلف آب، نفت و گاز در مخزن
جلوگیری از آشفته شدن جریان در چاه
محافظت از ابزار درون چاهی لوله مغزی که پس از پایان حفاری کار گذاشته می‌شود
جلوگیری از ورود شن‌ها از درون مخزن به درون چاه و آلوده کردن جریان
جدا کردن لایه های کم فشار از پر فشار
جلوگیری از ورود سیالات ناخواسته به درون چاه
اندازه‌های مختلف لوله جداری
این اندازه بر اساس ترتیب قرار گیری می‌باشد:
لوله جداری پایه: ۴۰ تا ۴۳ اینچ
لوله جداری دوم: ۵/۸ ۱۸ اینچ
لوله جداری سوم: ۳/۸ ۱۳ اینچ
لوله جداری چهارم: ۷ اینچ
لوله آستری
لوله آستری (به انگلیسی: linear) نوعی لوله جداری است که در انتهای عملیات حفاری از آن استفاده می‌شود و مانند لوله‌های جداری دیگر از ابتدا تا انتهای چاه کشیده نمی‌شود بلکه به انتهای لوله جداری بالایی چفت شده و تولید انتهای چاه از طریق آن انجام می‌گیرد. معمولا مشبک‌کاری می‌شود و قطر آن حدود ۷ تا ۹ اینچ است.
keywords : میم،میم ب،سایت میم
چاله به معنای فرورفتگی کوچک در زمین است.
چاه آب
چاه آب گودالی است که انسان برای رسیدن به آب در زمین حفر می‌کند. چاههای آبی آب خود را از سفره‌های زیرزمینی تهیه می‌کنند.
خصوصیات
چاه خوب چاهیست که مقدار آب مورد نظر به مدتی نامحدود در ازاء حداقل هزینه از آن پمپاژ می‌گردد. برای نیل به چنین خواسته‌ای لازم است که مشخصان هیدرولیکی آکویفرو کار آئی هیدرولیکی از طریق تست‌های پمپاژ مورد محاسبه قرار گیرد. برای شناخت بیشتر از سفره‌های آب زیرزمینی می‌توان با حفر چاههای مته‌ای و اندازه گیری سطح آب این چاههادر هر ماه (رتینگ) یک نگاه موقت از وضعیت سفره آب زیرزمینی ایجاد کرده تا از اطلاعات آن برای محاسبه دیگر پارامترهای آبی استفاده نمود.
مادرچاه
مادر چاه به اولین چاه قنات یعنی دورترین چاه از مظهر قنات مادر چاه گفته می‌شود.قسمت انتهایی قنات، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، مادر چاه قنات قرار گرفته‌است.جهت احداث قنات در پای کوه‌ها و در دامنه‌های باشیب مناسب معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده و مادر چاه، ختم می‌شود. در ابتدای کار دهانه قنات یا هرنج که خشک است و پس از آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها، که این‌ها هم خشک هستند و در امتداد هم با فاصله‌های تقریبا مساوی حفر می‌شوند، به این قسمت‌ها در اصطلاح قسمت خشک کار قنات گفته می‌شود. پس از این مراحل کار به سمت بالادست که همان قسمت‌های آبده قنات می‌باشند ادامه پیدا می‌کند.
عمق چاه‌ها از مادر چاه تا مظهر قنات به تناسب شیب زمین کم شده تا جایی که در مظهر قنات این ارتفاع به صفر می‌رسد. عمیق‌ترین مادر چاه قناتهای ایران مربوط به قنات قصبه است که حدود ۳۵۰ متر عمق دارد.
قنات
کاریز یا قنات یا کهریز به راهی که در زیر زمین کنده شده تا آب از آن جریان یابد می‌گویند. کاریز کانالی است در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته چاه هایی که از «مادر چاه» سرچشمه می‌گیردبه منظورهدایت آب به سطح زمین و مدیریّت آب برای کشاورزی و سایر مصارف. این کانال ممکن است تا رسیدن به سطح زمین هزارها متر به طول بیانجامد و سرانجام آب این کاریزها برای شرب و کشت و کار روی زمین می‌آیند که به این محل دهنه کاریز یا سر قنات می گویند.
پیشینه
طولانی‌ترین کاریز جهان و عمیق‌ترین مادر چاه در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ کندن آن به دورهٔ هخامنشی و یا قبل از آن می‌رسد. ایرانیان باستان در چندین هزار سال قبل دست به این ابتکار جدید زده و آن را کاریز یا کهریز نام نهادند. با این اختراع که در نوع خود در جهان تا کنون بی‌نظیر بوده‌است، می‌توان مقدار قابل توجهی از آب‌های زیرزمینی را جمع‌آوری کرد و به سطح زمین رساند، که همانند چشمه‌های طبیعی، آب آن در تمام طول سال بدون هیچ ابزار کمکی از درون زمین به سطح زمین جاری می گردد تا زراعت و سرسبزی و باغ های میوه را به همراه آورد. کاریز که توسط کندی کاران مقنیان ایرانی اختراع شده، هزاران سال قدمت دارد. این حرفه به همراه خود ساعت آبی و آسیاب آبی را نیز به همراه آورده است قدمت بسیاری از کاریزهای ایران، از پنج-شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد. با وجود این که چندبن هزار سال از اختراع آن می‌گذرد، با این وجود هنوز هم این روش استفاده از آب، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی رکن اصلی کشت و زرع در نواحی خشک است. این اختراع که امروزه شهرت جهانی پیدا کرده، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال یافته و مورد استفادهٔ مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته‌است. البته گوبلو معتقد است که کاریز، ابتدا یک فن ویژه آبیاری نبوده، بلکه به طور کامل از تکنیک معدن نشأت گرفته و منظور از احداث آن جمع‌آوری آب‌های زیرزمینی مزاحم (هرزه آب‌ها) به هنگام حفر معادن بوده‌است!؛؛. اگرچه در گسترهٔ فرهنگی ایران، از معادن «مس» و احتمالاً «روی» موجود در کوه‌های زاگرس، در هزارهٔ دوم قبل از میلاد مسیح بهره‌برداری شده‌است اما این نظر گوبلوچندان علمی بنظر نمی آیدو با مطالعات میدانی ما در مورد قناتهای ایران همخوانی ندارد.
مشخصات کاریز
کاریز، از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک کانال طولی شیب دار زیرزمینی تشکیل شده و چندین چاه عمودی که کانال زیر زمینی سرانجام به سطح زمین مرتبط می‌سازد، چاه‌ها- که به آنها در موقع حفر، میله هم گفته می‌شود- علاوه بر کاربرد برای انتقال مواد حفاری شده به روی زمین، عمل تهویه کانال زیرزمینی را نیز انجام می‌دهند و راه ارتباطی برای لای‌روبی، تعمیر و بازدید از داخل کاریز نیز به شمار می‌روند.به محل خروج آب قنات مظهر نیز می‌گویند.
آغاز کاریز
آغاز کاریز همان دهانه کاریز است که «مظهر کاریز» نیز نامیده می‌شود. مظهر کاریز جایی است که آب از دل کاریز بیرون می‌آید و ظاهر می‌شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی کاریز، «پیشکار کاریز» نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، چاه مادر کاریز قرار گرفته‌است. قسمت‌هایی از کاریز که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید «خشکه کار» و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت «آبده کاریز» نامیده می‌شوند.
کندن کاریز
کندن کاریز معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده چاه مادر، ختم می‌شود. بنابراین، اول دهانه کاریز یا هرنج که خشک است و بعداز آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها -که این‌ها هم خشک است و آب ندارند و به اصطلاح قسمت خشک کار کاریز نامیده می‌شوند، حفر می‌شوند. بعد کار به طرف قسمت بالادست که همان قسمت‌های آبده و بیشتر آبده زمین می‌باشند، ادامه پیدا می‌کند.
قنات قصبه
قنات قصبه بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات جهان مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در گناباد واقع شده است.
قنات قصبهٔ گناباد که از شاهکارهای آبی جهان است، از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شده‌است و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و مظهر کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر (کوی شرقی) قرار دارد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آبدهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیه‌است.
ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را ۴ فرسنگ ذکر کرده‌است. رشتهٔ اصلی قصبه که ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد، در امتداد درهٔ پرآب خانیک حفر شده‌است.
قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانهٔ چاههای این رشته حاکی از این است که رشتهٔ قصبه واقع در کانال اولیهٔ اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته‌های دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شده‌است. اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره‌ای ترغیب کرد که طی آن در فاصله ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال‌ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
قنات قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قنات قصبهٔ شهر گناباد به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکان‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
مظهر قنات
مظهر قنات به آغاز قنات یا دهانه قنات، گفته می‌شود. مظهر قنات جایی است که آب از دل قنات بیرون می‌آید و ظاهر می‌شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی قنات، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن، مادر چاه قنات قرار گرفته‌است. قسمت‌هایی از قنات که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید «خشکه کار» و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت «آبده قنات» نامیده می‌شود.
جهت احداث قنات در پای کوه‌ها و در دامنه‌های باشیب مناسب معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده و مادر چاه، ختم می‌شود. در ابتدای کار دهانه قنات یا هرنج که خشک است و پس از آن اولین چاه‌ها یا میله‌ها، که این‌ها هم خشک هستند و در امتداد هم با فاصله‌های تقریبا مساوی حفر می‌شوند، به این قسمت‌ها در اصطلاح قسمت «خشکه کار» قنات گفته می‌شود. پس از این مراحل کار در سمت بالادست که همان قسمت‌های آبده قنات می‌باشند ادامه پیدا می‌کند.
به آن آب نما هم گفته می شود.
میله چاه
میله چاه استوانه‌ای است که طول این میله بر حسب زمینی که در آن چاه حفر می‌گردد متفاوت است. برای چاه آب قطر تقریبی آن ۹۰ سانتیمتر است.
مشخصات
حفر میله باید تا رسیدن به رگه‌های آبکش خاک ادامه پیدا کند زیرا اگر حفر میله چاه مثلا در رگه‌ای از خاک رس متوقف گردد بعلت غیرقابل نفوذ بودن آن رگه چاه بسرعت پر شده و غیرقابل استفاده می‌گردد. رگه‌های ماسة که در آن قلوه‌سنگهای درشت داشته و فاقد مواد چسبنده باشد بهترین رگه آبکش می‌باشد.
عمق
عمق میله چاه نباید از ۱۲ متر کمتر باشد. البته بدون محاسبه ارتفاع انباره و در ساختمانهای بلند و سنگین محل حفر چاه و عمق میله و امتداد کانالهای انباره باید حتماً با نظر مهندس محاسب انجام شود زیرا چنانچه عمق میله باندازه کافی نباشد ممکن است در موقع عبور کانالهای انباره از زیر پی‌های نقطه‌ای در اثر قطع گردیدن تنشهای پخش شده از پی که در اثر وزن ساختمان بوجود می‌آید پی‌ها نشستهای عمده و غیرقابل پیش‌بینی نموده و موجب تخریب ساختمان گردد.
حفر
میله چاه باید کاملاً عمودی حفر گردد چنانچه در موقع حفر به قطعات بزرگ سنگی برخورد نمودیم بهتر است که یا محل چاه را تغییر دارد و یا با وسائلی مانند دینامیت و غیره سنگ را سوراخ نموده و به حفاری ادامه دهیم. در هر حال نباید میله چاه را از خط مستقیم منحرف نموده در موقع میله‌کنی اگر خاک محل ریزشی باشد باید از کول و یا امکانات دیگر استفاده نمود.
چاه نفت
چاه نفت به اقدام حفاری زمین جهت اکتشاف و استخراج نفت خام گفته می‌شود. در اغلب چاههای نفت علاوه بر نفت خام، آب شور و گاز طبیعی نیز یافت می‌شود. اولین چاه نفت جهان در سال ۳۴۷ میلادی در چین حفر شد. چینی‌ها برای حفاری از چوب بامبو استفاده کردند. این چاه ۲۴۰ متر عمق داشت. تقریباً در تمام چاههای نفت می‌توان مقداری گاز طبیعی را یافت نمود ولی در بعضی چاههای گاز اثری از نفت وجود ندارد. اکتشاف و استخراج از چاههای نفت طی ۵ مرحله انجام می‌پذیرد:
نقشه‌برداری و شناسایی مخازن با صرفه اقتصادی
حفاری سنگ‌های پوششی بالای مخزن
مهار و کنترل مخزن هیدروکربنی
بهره‌برداری و برداشت از مخزن
ته‌کشیدن نفت و گاز مخزن و اتمام عملیات تولید
گل حفاری
گل حفاری مخلوطی از آب و رس که برای حمل مواد حفر شده در سیستم‌های حفاری به سطح زمین از آن استفاده می‌گردد.
دکل حفاری
دکل حفاری (به انگلیسی: Drilling Rig) دستگاهی (ماشینی) است که که در زمین حفره ایجاد می‌کند. دکل‌های حفاری می‌توانند سازه‌های بزرگ و ساختمان‌ها و تاسیساتی باشند که برای حفاری چاههای آب، چاههای نفت یا چاههای استخراج گاز طبیعی به کار می‌روند و یا می‌توانند آنقدر کوچک باشند که توسط یک نفر جا به جا شوند که در این حالت چال‌زن (دریل) نامیده می‌شوند. آنها از ذخیرهٔ کانسارهای زیرزمینی نمونه‌گیری می‌کنند، سنگ، حاک و مشخصات فیزیکی آب‌های زیرزمینی را آزمایش می‌کنند و همچنین می‌توانند برای نصب ساختارهای زیرمینی مانند تاسیسات زیرزمینی، دستگاه‌های اندازه‌گیری، تونل‌ها یا چاه‌ها به کار روند. دکل‌های حفاری می‌توانند تجهزات سیاری باشند که روی کامیون‌ها یا واگن‌ها نصب شوند یا ساختارهای ثابت روی زمین یا دریا باشند (مانند سکوی نفت که معمولاً 'دکل حفاری فراساحل' نامیده می‌شود، حتی وقتی شامل دکل حفاری نباشد.). بنا بر این عبارت 'دکل' به طور کلی به مجموعه‌ای از تجهیزات که به سطح پوسته قاره زمین نفوذ می‌کند اشاره دارد.
لوله جداری
لوله جداری (به انگلیسی: casing) به لوله‌ای در مهندسی حفاری گفته می‌شود که با آن ستون چاه از محیط مخزن جداسازی می‌شود. در این عملیات لوله‌ای که معمولا جنس آن از فلز‌های مقاوم در برابر خوردگی می‌باشد به درون چاه رانده شده. طی این فرایند پس از حفاری به مقدار قابل توجه باید این عمل انجام گیرد تا در ادامه حفاری از ریزش دیواره چاه جلوگیری بعمل آید. در طی عملیات حفاری معمولا ۴ یا ۵ مرتبه لوله جداری گذاری می‌شود. قطر لوله جداری اول که به لوله هادی معروف است و از روی زمین شروع شده و طولی برابر با ۵ متر دارد معمولا ۴۰ تا ۴۳ اینچ بوده و آخرین لوله جداری که به لوله آستری معروف بوده ۷ تا ۹ اینچ قطر دارد. و ساختار به این صورت می‌باشد که در عملیات قرار دادن لوله جداری در هر مرحله باید تمام ستون چاه را پوشانده و لوله جداری قبلی را نیز پوشش داده. لوله جداری‌های بعد از لوله جداری اول در اندازه‌های ۱۳ متری بوده که به هم پیچ می‌شوند و به عنوان یک لوله جداری واحد به درون چاه فرستاده می‌شوند.
پس از قرار دادن لوله جداری در ستون چاه باید مابین آن و دیوارهٔ چاه سیمانکاری شده تا لوله جداری در جای خود محکم شده تا ادامهٔ حفاری با اطمینان ادامه یابد.
دلایل استفاده از لوله جداری
جلوگیری از ریزش دیوارهٔ چاه
جدا سازی طبقات مختلف آب، نفت و گاز در مخزن
جلوگیری از آشفته شدن جریان در چاه
محافظت از ابزار درون چاهی لوله مغزی که پس از پایان حفاری کار گذاشته می‌شود
جلوگیری از ورود شن‌ها از درون مخزن به درون چاه و آلوده کردن جریان
جدا کردن لایه های کم فشار از پر فشار
جلوگیری از ورود سیالات ناخواسته به درون چاه
اندازه‌های مختلف لوله جداری
این اندازه بر اساس ترتیب قرار گیری می‌باشد:
لوله جداری پایه: ۴۰ تا ۴۳ اینچ
لوله جداری دوم: ۵/۸ ۱۸ اینچ
لوله جداری سوم: ۳/۸ ۱۳ اینچ
لوله جداری چهارم: ۷ اینچ
لوله آستری
لوله آستری (به انگلیسی: linear) نوعی لوله جداری است که در انتهای عملیات حفاری از آن استفاده می‌شود و مانند لوله‌های جداری دیگر از ابتدا تا انتهای چاه کشیده نمی‌شود بلکه به انتهای لوله جداری بالایی چفت شده و تولید انتهای چاه از طریق آن انجام می‌گیرد. معمولا مشبک‌کاری می‌شود و قطر آن حدود ۷ تا ۹ اینچ است.
keywords : میم،میم ب،سایت میم
